HUYẾT KHỐI - 6 CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

Admin 17/08/2021 - 19:59:09

Tác dụng phụ xuất hiện huyết khối sau khi tiêm vắc-xin COVID-19 đã và đang là vấn đề được rất nhiều người đặc biệt quan tâm. Vậy huyết khối là gì và gây hậu quả ra sao? Hãy cùng LeanCare tìm hiểu rõ hơn thông qua bài viết này.

1. Huyết khối là gì?

Ở người binh thường, khi bị tổn thương chảy máu, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách kích hoạt quá trình đông máu. Cục máu đông là sản phẩm cuối cùng, giúp bịt kín vết thương, ngăn chảy máu và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lành vết thương. Sau đó, cục máu đông sẽ tiêu biến dưới tác động của các tác nhân chống đông trong cơ thể.1,2

Quá trình đông máu khi cơ thể bị thương

Tuy nhiên, trong một số trường hợp bệnh lý, cục máu đông hình thành ngay cả khi cơ thể không có bất kỳ tổn thương nào, dẫn tới tình trạng huyết khối. Huyết khối có thể xảy ra ở động mạch hoặc tĩnh mạch.

2. Tỉ lệ huyết khối của thế giới và Việt Nam?

Trên toàn thế giới, cứ 4 người thì sẽ có 1 người tử vong vì các bệnh lý liên quan đến tình trạng thuyên tắc huyết khối.3 Tại Việt Nam, huyết khối tĩnh mạch là loại huyết khối thường gặp ở bệnh nhân nằm viện với tỷ lệ tử vong cao và chi phí điều trị lớn. Ước tính 80% trường hợp bệnh nhân thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch không có triệu chứng rõ rệt.4

3. Yếu tố nguy cơ gì gây ra huyết khối?

Huyết khối động mạch (cục máu đông hình thành trong động mạch):5,6

Xơ vữa động mạch: các mảng xơ vữa bong tróc làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, thường gặp ở người bệnh mạn tính (ví dụ: rối loạn lipid máu, đái tháo đường, tăng huyết áp).
Bất động trong thời gian dài: tuần hoàn bị ứ trệ (ví dụ: bệnh nhân sau phẫu thuật, bệnh nhân liệt giường) làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối.
Tiền sử gia đình mắc huyết khối động mạch.
Huyết khối tĩnh mạch (cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch):6,7,8
Tiền sử gia đình hoặc bản thân mắc huyết khối tĩnh mạch sâu.
Sử dụng thuốc tránh thai làm tăng từ 2 – 11 lần nguy cơ mắc phải huyết khối tĩnh mạch.
Phụ nữ sử dụng liệu pháp thay thế hormone sau mãn kinh có nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch cao hơn từ 2 – 4 lần.
Phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc phải huyết khối tĩnh mạch sâu cao hơn gấp 5 lần so với phụ nữ không mang thai, tình trạng này thường xuất hiện trong thời gian mang thai hoặc trong vòng 6 tuần sau sinh.
Người béo phì hoặc thừa cân, người ít vận động.
Một số tình trạng bệnh lý như ung thư, bệnh tim, bệnh phổi.

4. Triệu chứng của huyết khối là gì?

Tùy theo vị trí hình thành huyết khối (ví dụ động mạch, tĩnh mạch, mạch máu ngoại biên) mà bệnh nhân có thể có những triệu chứng khác nhau, tiến triển âm thầm trong thời gian dài và thường liên quan đến các bệnh lý hoặc tổn thương mạn tính khác. Do đó, chỉ khi huyết khối gây tắc mạch thì bệnh nhân mới cảm thấy triệu chứng của bệnh.2,4

5. Huyết khối có gì nguy hiểm?

Huyết khối bất thường có thể gây tắc mạch máu tại chỗ hoặc di chuyển theo hệ tuần hoàn đến các cơ quan khác và gây tắc mạch.1,2

Huyết khối động mạch

Tắc nghẽn mạch máu cung cấp cho các cơ quan, thiếu máu và có thể dẫn đến hoại tử mô. Một số biến chứng nghiêm trọng bao gồm:2,6,7

Tắc nghẽn mạch máu ngoại biên (mạch máu ở chân, tay): gây hoại tử và có thể phải tiến hành cắt bỏ (đoạn chi);
Tắc nghẽn mạch vành (mạch máu nuôi tim): gây nhồi máu cơ tim;
Tắc nghẽn mạch máu não: gây nhồi máu não.

Theo số liệu thống kê năm 2016, bệnh mạch vành và mạch máu ngoại biên là nguyên nhân dẫn đến gần 4% số ca tử vong nói chung và chiếm tới gần 60% số trường hợp tử vong do bệnh tim mạch.9

Huyết khối tĩnh mạch

Tắc nghẽn mạch máu đưa máu từ các cơ quan về tim, ứ trệ và khiến cho tĩnh mạch bị giãn, gây ra đau, sưng, phù nề ở các cơ quan. Một số biến chứng nghiêm trọng bao gồm:2,6,7

Gây đau nhẹ tới dữ dội và làm hạn chế vận động;
Tĩnh mạch bị giãn, nổi rõ, có thể sưng phù, nóng rát;
Biến đổi màu sắc da, ban đầu nóng, đỏ sau chuyển dần thành màu xanh đen hoặc màu bất thường;
Có thể hình thành các vết loét khó lành trên da;

Đặc biệt, huyết khối tĩnh mạch sâu là tình trạng máu đông ở tĩnh mạch sâu (thường là bắp chân hoặc đùi) hoặc vùng chậu, đây là nguyên nhân chính gây ra thuyên tắc phổi – biến chứng nguy hiểm và có thể gây tử vong.10

Có tới 10-30% bệnh nhân tử vong trong vòng 1 tháng kể từ khi được chẩn đoán;
25% trường hợp thuyên tắc phổi bị tử vong mà không hề có triệu chứng gì trước đó;
Cứ 3 người được điều trị thì sẽ có 1 người bị tái phát trong vòng 10 năm sau đó.

Huyết khối có thể gây tắc mạch

6. Huyết khối và vắc-xin COVID-19 có gì liên quan?

Thời gian gần đây, sau khi tiến hành tiêm chủng vắc-xin COVID-19 đã ghi nhận trường hợp mắc phải tác dụng phụ hiếm gặp là huyết khối kèm theo giảm tiểu cầu. Điều này tạo ra một vài ý kiến e ngại khi tiêm vắc-xin COVID-19.

Tuy nhiên, đây là một số thông tin quan trọng mà bạn cần biết:

Tỷ lệ huyết khối sau tiêm vắc xin Covid-19 là rất hiếm gặp, cụ thể với vắc-xin của AstraZeneca là 4,6 ca/1.000.000 người tiêm liều thứ nhất, Pfizer/BioNTech là 0,2 ca/1.000.000 người tiêm liều thứ nhất.11
Tác dụng phụ này có thể xuất hiện trong vòng 4 – 28 ngày sau khi tiêm vắc-xin.11
Tác dụng phụ này nếu được phát hiện sớm và xử trí kịp thời, triệu chứng này hoàn toàn có thể kiểm soát tốt và không nguy hiểm đến tính mạng.12

Hãy trao đổi kỹ với nhân viên y tế về những lo ngại trước và sau khi tiêm. Khi gặp bất kỳ triệu chứng bất thường nào sau khi tiêm, hãy liên hệ ngay với nhân viên y tế để được hướng dẫn và tư vấn kịp thời.

GÓI KIỂM TRA MẠCH MÁU TẠI NHÀ XEM THÊM TẠI ĐÂY

TRUNG TÂM Y KHOA QUỐC TẾ LEANCARE

Với thông điệp “Niềm tin đến từ trái tim”, đến với LeanCare, khách hàng sẽ được trải nghiệm cảm giác yên tâm ngay từ những bước đầu với chất lượng dịch vụ đến từ Nhật Bản.

Đi cùng đối tác chiến lược Medic Hòa Hảo - Trung tâm xét nghiệm và chẩn đoán có lịch sử lâu đời, sở hữu các trang thiết bị hiện đại hàng đầu Việt Nam, đảm bảo kết quả xét nghiệm nhanh và chính xác nhất.

Với dịch vụ chuyên nghiệp, đội ngũ chuyên gia trình độ cao và lòng nhiệt tâm trong công việc, LeanCare tự tin mang đến cho khách hàng những giá trị tốt nhất trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe ban đầu, bao gồm các gói thăm khám định kỳ và tầm soát sớm bệnh tật cho mọi đối tượng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Jerjes-Sánchez C. (2015) Mechanisms of Thrombosis. In: Thrombolysis in Pulmonary Embolism. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-19707-4_1
Huyết khối (cục máu đông): Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị. Bệnh viện Vinmec. https://www.vinmec.com/vi/benh/huyet-khoi-cuc-mau-dong-4874/ (Truy cập ngày 08/07/2021)
Aaron MW, Gary ER. Circulation Research. 2016;118:1340–1347.
Nâng cao nhận thức dự phòng thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch cho thầy thuốc. Bộ Y Tế Cổng thông tin điện tử. https://moh.gov.vn/chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia/-/asset_publisher/7ng11fEWgASC/content/nang-cao-nhan-thuc-du-phong-thuyen-tac-huyet-khoi-tinh-mach-cho-thay-thuoc (Truy cập ngày 08/07/2021)
Kim, H., Kim, S., Han, S. et al (2019), Prevalence and incidence of atherosclerotic cardiovascular disease and its risk factors in Korea: a nationwide population-based study. BMC Public Health 19, 1112. https://doi.org/10.1186/s12889-019-7439-0
Thrombosis. Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/thrombosis (Truy cập ngày 08/07/2021)
Everything you need to know about a thrombus. Medicalnewstoday. https://www.medicalnewstoday.com /articles/318522 (Truy cập ngày 08/07/2021)
Rosendaal FR, et al (2002). Female hormones and thrombosis. Arterioscler Thromb Vasc Biol, 1; 22(2): 201-10. doi: 10.1161/hq0202.102318. PMID: 11834517.
Knowledge Base/Essentials/Arterial Thrombosis. Thrombosisadviser. https://www.thrombosisadviser.com /en/professionals/knowledge-base/essentials/arterial-thrombosis (Truy cập ngày 08/07/2021)
Venous Thromboembolism (Blood Clots)/ Data and Statistics on Venous Thromboembolism. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/ncbddd/dvt/data.html (Truy cập ngày 08/07/2021)
Nhận biết sớm các dấu hiệu huyết khối với hội chứng giảm tiểu cầu sau khi tiêm vắc-xin phòng COVID-19. Sở Y Tế TP.Hồ Chí Minh – Trung tâm kiểm soát bệnh tật (HCDC). https://hcdc.vn/category/van-de-suc-khoe/covid19/tin-tuc-moi-nhat/nhan-biet-som-cac-dau-hieu-huyet-khoi-voi-hoi-chung-giam-tieu-cau-sau-khi-tiem-vacxin-phong-covid19-3b8737b1de70dae9acb7e13eeb0e2cfb.html (Truy cập ngày 08/07/2021)
Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị hội chứng giảm tiểu cầu, huyết khối sau tiêm vắc xin COVID-19, Quyết định số 1966/QĐ-BYT. Bộ Y Tế. https://kcb.vn/huong-dan-chan-doan-dieu-tri-hoi-chung-giam-tieu-cau-huyet-khoi-sau-tiem-vac-xin-covid-19.html (Truy cập ngày 08/07/2021)