1. Một số khái niệm cơ bản

1.1. Động mạch vành nằm ở đâu?

Động mạch vành là hệ thống mạch máu cung cấp Oxy và chất dinh dưỡng để nuôi tim.3 gồm ba nhánh lớn nằm trên bề mặt quả tim. Từ ba nhánh lớn này phân ra rất nhiều các nhánh động mạch nhỏ hơn, đi sâu vào khối cơ tim, mang máu giàu oxy đi nuôi dưỡng tất cả các cấu trúc trong quả tim. 

1.2. Bệnh động mạch vành là gì?

Khi bị bệnh lý động mạch vành, dòng máu từ động mạch vành tới cơ tim giảm sút, khi đó cơ tim không nhận đủ oxy và xuất hiện triệu chứng cơn đau thắt ngực. Bệnh động mạch vành gồm 2 hội chứng điển hình:2,4

• Hội chứng mạch vành mạn hay còn gọi là thiếu máu cục bộ mạn tính, đau thắt ngực ổn định
• Hội chứng vành cấp: Nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực không ổn định

2. Nguyên nhân gây bệnh

Có hai nhóm nguyên nhân gây nên bệnh động mạch vành, bao gồm:2,5

• Bệnh động mạch vành do xơ vữa: Quá trình tích tụ cholesterol và các chất béo tại thành động mạch vành làm hình thành các mảng xơ vữa. Các mảng xơ vữa phát triển gây hẹp dần lòng mạch làm hạn chế lưu lượng máu đến tim.
• Bệnh động mạch vành không do xơ vữa (hiếm gặp hơn): Bao gồm các bệnh bẩm sinh liên quan đến mạch vành (dị dạng mạch vành), bệnh lý viêm nhiễm động mạch vành (bệnh Kawasaki) hoặc do các vấn đề về co thắt động mạch vành hoặc do nguyên nhân vi mạch.

3. Triệu chứng của bệnh động mạch vành

Đau thắt ngực là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh động mạch vành, có các đặc điểm:5,6 

• Vị trí: Đau tại vùng sau xương ức, có thể lan lên cổ, vai, tay, hàm hoặc lưng; thường gặp nhất là hướng lan lên vai trái xuống tay trái. 
• Tính chất: Cơn đau như thắt lại, bóp nghẹt hoặc bị đè nặng trước ngực, đau kèm lo âu.
• Thời gian: Thường kéo dài 3 - 10 phút, không quá 20 phút.
• Yếu tố khởi phát cơn đau: xuất hiện khi gắng sức, stress, gặp lạnh, ăn quá no
• Yếu tố giảm đau: nghỉ ngơi, Nitrat ngậm/ xịt dưới lưỡi

Đặc điểm của đau thắt ngực - triệu chứng điển hình của bệnh động mạch vành

Khi huyết khối gây bít tắc hoàn toàn 1 nhánh của động mạch vành sẽ gây nhồi máu cơ tim6. Nhồi máu cơ tim là sự chết đi của các tế bào cơ tim do nguồn cung cấp máu đến tim bị chặn đột ngột. Phát hiện sớm những triệu chứng nhồi máu cơ tim thường gặp và cấp cứu kịp thời là yếu tố quyết định đến sự sống còn của người bệnh.

• Đau hoặc khó chịu ở ngực;
• Đau hoặc khó chịu ở cánh tay và vai;
• Khó thở;
• Choáng váng, buồn nôn, đổ mồ hôi lạnh;
• Mệt mỏi bất thường, ngất xỉu.

4. Yếu tố nguy cơ của bệnh động mạch vành

Các yếu tố nguy cơ tim mạch nói chung và bệnh mạch vành nói riêng được chia thành hai nhóm là nhóm không thể thay đổi và nhóm có thể thay đổi.5,6,7

4.1. Yếu tố không thể thay đổi:5,6,7

• Tuổi: Nguy cơ bệnh tim mạch tăng dần theo tuổi. 
• Giới tính: bệnh thường phổ biến và khởi phát sớm hơn ở nam giới. Tuy nhiên, nguy cơ mắc bệnh gia tăng ở phụ nữ sau mãn kinh và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nữ giới. 
• Tiền sử gia đình có bệnh tim mạch do xơ vữa.

4.2. Yếu tố có thể thay đổi được:5,6,7

• Bệnh nền: tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường
• Thói quen: rượu bia, thuốc lá…
• Lối sống: ít vận động
• Béo phì

5. Phòng ngừa bệnh động mạch vành bằng cách nào?

Thay đổi lối sống theo hướng tích cực, kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể giúp ích trong việc phòng ngừa bệnh động mạch vành, chẳng hạn:5,7

• Bỏ thuốc lá làm giảm một nửa nguy cơ tiến triển bệnh;
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: ít chất béo bão hòa, tránh chất béo chuyển hóa, nhiều rau quả - trái cây, nhiều chất xơ, hạn chế tinh bột “nhanh” (bánh mì…) và đường, hạn chế tối đa rượu bia;
• Duy trì cân nặng phù hợp;
• Tập thể dục: duy trì các bài tập giúp tăng sức bền (đi bộ nhanh, đạp xe đạp, chạy bộ…) hoặc tập với kháng lực;
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện và kiểm soát từ sớm nguy cơ của bệnh tim mạch nói chung và bệnh mạch vành nói riêng.

>>> Tìm hiểu thêm: Luyện tập đúng cách – Tim khoẻ sống vui

Thường xuyên kiểm tra sức khoẻ định kỳ là cách để phòng ngừa bệnh động mạch vành

Bệnh động mạch vành là bệnh nguy hiểm nhưng vẫn có cách để phòng ngừa. Tìm hiểu kỹ về bệnh, thực hiện các biện pháp dự phòng kết hợp với kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ là “chìa khoá vàng” để bảo vệ sức khỏe tim mạch và hạnh phúc gia đình ngay từ những bước đầu tiên. 
GÓI KIỂM TRA SỨC KHỎE TIM MẠCH TẠI NHÀ XEM THÊM TẠI ĐÂY

Tài liệu tham khảo

1. Bệnh động mạch vành đang trẻ hóa. Cổng thông tin điện tử Bộ Y Tế. https://moh.gov.vn/chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia/-/asset_publisher/7ng11fEWgASC/content/benh-ong-mach-vanh-ang-tre-hoa. Truy cập: 10/7/2021. 
2. Overview of Coronary Artery Disease. Merck Manual Professional Version. https://www.merckmanuals.com/professional/cardiovascular-disorders/coronary-artery-disease/overview-of-coronary-artery-disease?query=coronary%20artery%20disease. Truy cập: 10/7/2021.
3. Động mạch vành là gì? Chức năng của nó ra sao? Hội Tim mạch học Việt Nam. http://www.vnha.org.vn/100answer.asp?id=43 . Truy cập: 10/7/2021.
4. Coronary Artery Disease. The Journal of the American Medical Association. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/199861. Truy cập: 10/7/2021. 
5. Thực hành Chẩn đoán và Điều trị Bệnh động mạch vành. Bộ Y Tế. http://kcb.vn/wp-content/uploads/2019/06/Quyết-định-2187-QĐ-BYT-Hướng-dẫn-chẩn-đoán-và-xử-tr%C3%AD-hội-chứng-mạch-vành-cấp.pdf. Truy cập: 10/7/2021
6.  Coronary Artery Disease. CDC. https://www.cdc.gov/heartdisease/coronary_ad.htm. Truy cập: 10/7/2021. 
7. Overview of Coronary Artery Disease (CAD). Merck Manual Consumer Version. https://www.merckmanuals.com/home/heart-and-blood-vessel-disorders/coronary-artery-disease/overview-of-coronary-artery-disease-cad?query=coronary%20artery%20disease. Truy cập: 10/7/2021.